004 Turkish Straight Lines
Syrigos
Παραδίδοντας το Υπουργείο Εξωτερικών στον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα στις 20 Οκτωβρίου 2018, ο αποχωρών υπουργός Νίκος Κοτζιάς δεν αρκέσθηκε να εξαγγείλει την τμηματική επέκταση της ελληνικής χωρικής θάλασσας από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, αλλά αναφέρθηκε επίσης στο «κλείσιμο» των κόλπων και στην υιοθέτηση ευθειών γραμμών βάσης: «Το πρώτο βήμα είναι να κλείσουν οι κόλποι, το δεύτερο βήμα είναι να φτιαχτούν, παντού, μαζί με τους κόλπους, οι γραμμές βάσης και το τρίτο είναι, με βάση αυτά, να γίνει επέκταση από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια», δήλωσε, προσθέτοντας πως «[…] το κλείσιμο των κόλπων και οι γραμμές βάσης πρέπει να πάνε στον ΟΗΕ και να κατατεθούν […]».
Η δυνατότητα να «κλείσουν» οι κόλποι προβλέπεται στο Άρθρο 10 με τίτλο «Κόλποι» της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS):
«1. Το παρόν άρθρο αναφέρεται μόνο σε κόλπους οι ακτές των οποίων ανήκουν σ’ ένα μόνο Κράτος.
2. Για τους σκοπούς της παρούσας Σύμβασης, κόλπος είναι ευδιάκριτη εσοχή ακτής της οποίας η διείσδυση στην ξηρά σε σχέση με το πλάτος του στομίου της είναι τέτοια, ώστε τα ύδατα που περικλείει να περικυκλώνονται από την ακτή αποτελώντας κάτι περισσότερο από μία απλή καμπυλότητα της ακτής. Εν τούτοις, μια τέτοια εσοχή της ακτής δεν θεωρείται κόλπος εκτός αν η επιφάνειά της είναι ίση ή μεγαλύτερη απ’ εκείνη ενός ημικυκλίου που έχει για διάμετρο την ευθεία τη φερόμενη κατά πλάτος του στομίου της εσοχής.
3. Για τους σκοπούς μέτρησης, ως επιφάνεια εσοχής θεωρείται αυτή που βρίσκεται μεταξύ της γραμμής της κατωτάτης ρηχίας γύρω από την ακτή της εσοχής και της γραμμής που συνδέει τα σημεία της κατωτάτης ρηχίας της φυσικής της εισόδου. Εάν, λόγω την υπάρξεως νήσων, μία εσοχή έχει περισσότερα του ενός στόμια, το ημικύκλιο χαράσσεται επί γραμμής μήκους όσο το συνολικό άθροισμα του μήκους των γραμμών κατά πλάτος των διαφόρων στομίων. Νήσοι εντός εσοχής θεωρείται ότι αποτελούν μέρος της υδάτινης έκτασης της εσοχής.
4. Εάν η απόσταση μεταξύ των σημείων της κατώτατης ρηχίας των άκρων της φυσικής εισόδου ενός κόλπου δεν υπερβαίνει τα 24 ν. μ., μπορεί να χαραχθεί κλείουσα γραμμή μεταξύ των δύο σημείων κατώτατης ρηχίας, τα δε ύδατα στο εσωτερικό της γραμμής αυτής θεωρούνται εσωτερικά ύδατα.
5. Στις περιπτώσεις που η απόσταση μεταξύ των σημείων κατώτατης ρηχίας των άκρων της φυσικής εισόδου ενός κόλπου υπερβαίνει τα είκοσι τέσσερα ναυτικά μίλια, ευθεία γραμμή βάσεως εικοσιτεσσάρων μιλίων χαράσσεται στο εσωτερικό του κόλπου κατά τρόπο ώστε να περικλείει την μέγιστη υδάτινη έκταση η οποία είναι δυνατόν να περικλείεται από γραμμή τέτοιου μήκους.
6. Οι παραπάνω διατάξεις δεν εφαρμόζονται στους λεγόμενους “ιστορικούς” κόλπους, ή στις περιπτώσεις που εφαρμόζεται το σύστημα των ευθειών γραμμών βάσεως όπως προβλέπεται στο άρθρο 7 της Συμβάσεως.»
Σχετικά με τις γραμμές βάσης, το Άρθρο 5 με τίτλο «Φυσική Ακτογραμμή» προβλέπει: «Πλην εάν άλλως προβλέπεται στην παρούσα Σύμβαση, ως φυσική ακτογραμμή για την μέτρηση του εύρους της χωρικής θάλασσας λαμβάνεται η γραμμή της κατωτάτης ρηχίας κατά μήκος της ακτής όπως αυτή εμφαίνεται στους ναυτικούς χάρτες μεγάλης κλίμακας που αναγνωρίζονται επίσημα από το παράκτιο Κράτος.»
Τα σημαντικότερα αποσπάσματα του Άρθρου 7 με τίτλο «Ευθείες γραμμές βάσεως» είναι τα ακόλουθα:
«1. Σε περιοχές όπου η ακτογραμμή παρουσιάζει βαθειές κολπώσεις και οδοντώσεις, ή υπάρχει κατά μήκος της και σε άμεση γειτνίαση με αυτή, συστάδα νησιών, η μέθοδος των ευθειών γραμμών που συνδέουν κατάλληλα σημεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την χάραξη της γραμμής βάσεως από την οποία μετριέται το εύρος της χωρικής θάλασσας.
[…]
3. Η χάραξη ευθειών γραμμών βάσεως δεν θα πρέπει να αφίσταται κατά τρόπο σημαντικό από τη γενική κατεύθυνση της ακτής και οι θαλάσσιες περιοχές που κείνται εντός των γραμμών θα πρέπει, για να υπαχθούν στο καθεστώς των εσωτερικών υδάτων, να είναι επαρκώς συνδεδεμένες με χερσαία περιοχή.
4. Ευθείες γραμμές βάσεως δεν πρέπει να χαράσσονται προς ή από σκοπέλους εκτός αν φάροι ή παρόμοιες εγκαταστάσεις που βρίσκονται μόνιμα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας έχουν κτισθεί επ’ αυτών ή πλην των περιπτώσεων όπου η χάραξη των ευθειών γραμμών βάσεως προς και από αυτούς τους σκοπέλους έχει αναγνωρισθεί διεθνώς.
5. Όπου μπορεί να εφαρμοσθεί η μέθοδος των ευθειών γραμμών βάσεως, σύμφωνα με την παράγραφο 1, δύνανται, για τον καθορισμό ορισμένων γραμμών βάσεως, να λαμβάνονται υπόψη τα ιδιαίτερα οικονομικά συμφέροντα της περιοχής, των οποίων η ύπαρξη και η σημασία καταδεικνύονται σαφώς από μακροχρόνια χρήση.
6. Το σύστημα των ευθειών γραμμών βάσεως δεν δύναται να εφαρμόζεται από ένα Κράτος κατά τρόπο ώστε να αποκόπτει τη χωρική θάλασσα άλλου κράτους από την ανοικτή θάλασσα ή αποκλειστική οικονομική ζώνη.»
Αξίζει να αναφερθεί σχετικά πως η Τουρκία υιοθέτησε ευθείες γραμμές βάσης με το Νόμο Υπ’ Αριθ. 476 της 15ης Μαΐου 1964. Ωστόσο ο νόμος εκείνος ανακλήθηκε με την Πράξη Υπ’ Αριθ. 2674 του Υπουργικού Συμβουλίου στις 20 Μαΐου 1982 και η Τουρκία επέστρεψε στη φυσική ακτογραμμή.
Ευάγγελος Α. Παγώτσης