H ρωσική Διοίκηση Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων (KCCO) ιδρύθηκε το 2013 με αποστολή την διεξαγωγή Ειδικών Επιχειρήσεων στο εξωτερικό της Ρωσίας. Οι μονάδες της KCCO μπορούν να χαρακτηριστούν ως Spetsnaz («δυνάμεις ειδικού σκοπού»), αλλά είναι ανώτερου επιπέδου από τις παραδοσιακές μονάδες Spetsnaz. Η ιστορία γένεσης της KCCO μπορεί να εξηγήσει την διαφορά.
Οι μονάδες Spetsnaz έχουν τις ρίζες τους σε προσωρινές μονάδες καταδρομών και αναγνώρισης του Σοβιετικού στρατού που δημιουργήθηκαν στον Β’ ΠΠ. Μεταπολεμικά συστάθηκαν ταξιαρχίες Spetsnaz, οι οποίες επιχειρησιακά υπάγονταν στην Κεντρική Διεύθυνση Πληροφοριών Γενικού Επιτελείου ή αλλιώς GRU, δηλαδή την στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών του σοβιετικού και νυν ρωσικού στρατού.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, μετά την εμπειρία δύο ανορθόδοξων πολέμων στο Καύκασο, άρχισε η συζήτηση για το αν πρέπει οι μονάδες Spetsnaz να φύγουν από την GRU και να υπαχθούν απευθείας στις στρατιωτικές διοικήσεις. Το 2008 ήδη υπήρχε στα χαρτιά ένα σχέδιο για μια διοίκηση ειδικών επιχειρήσεων. Το 2009 δημιουργήθηκε μια Διεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων που υπαγόταν απευθείας στο Γενικό Επιτελείο, και χρησιμοποιούσε ως πυρήνα την στρατιωτική μονάδα «92154» στην στρατιωτική περιφέρεια της Μόσχας.
Το 2010 ανακοινώθηκε ότι οι ταξιαρχίες Spetsnaz θα έφευγαν από την GRU και θα υπάγονταν στις τέσσερις Στρατιωτικές Διοικήσεις, οι οποίες πλέον θα καθίσταντο Επιχειρησιακές Διοικήσεις. Επιπλέον, το κέντρο εκπαίδευσης και επιχειρήσεων «Σενέζ» των Spetsnaz-GRU θα υπαγόταν απευθείας στο Γενικό Επιτελείο. Η GRU αντέδρασε και, με διάφορα προσχήματα και εμπόδια που εφεύρισκε, προσπάθησε να καθυστερήσει την διαδικασία μεταφοράς των Spetsnaz στις διοικήσεις.
Οι προσπάθειές της GRU τελικά απέδωσαν, όταν το 2012 ο νέος Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων, στρατηγός Γερασίμοφ, ακύρωσε το όλο σχέδιο και επανέφερε και τυπικά (ουσιαστικά δεν είχαν φύγει ποτέ) τις ταξιαρχίες Spetsnaz στην GRU. Ο λόγος ήταν ότι ο Γερασίμοφ πίστευε πως στο μέλλον οι αναμετρήσεις για κυριαρχία σε παγκόσμιο επίπεδο (αλλά και για την άμυνα της βαριά πληγωμένης πρώην σοβιετικής αυτοκρατορίας) θα δίνονταν στο ανορθόδοξο πεδίο μάχης. Ο Γερασίμοφ θεωρείται ο εμπνευστής του λεγόμενου «Υβριδικού Πολέμου» – ενός συνδυασμού συμβατικών, ανορθόδοξων και μυστικών επιχειρήσεων και μεθόδων -, και ως εκ τούτου θεώρησε ότι οι μονάδες Ειδικών Δυνάμεων θα έπρεπε να κατευθύνονται από την στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών.
Παρόλα αυτά, ο Γερασίμοφ και ο πρόεδρος Πούτιν (βετεράνος της KGB και γνώστης του μυστικού πολέμου, αλλά και των νέων τάσεων στην παγκόσμια σκακιέρα) αναγνώρισαν ότι εκτός των Spetsnaz-GRU απαιτείται και ένας οργανισμός με μονάδες υψηλής ποιότητας, και ως εκ τούτου πλήρως επαγγελματικές. Οι κλασσικές μονάδες Spetsnaz αποτελούντο από κληρωτούς, των οποίων η θητεία των τριών ετών αφενός δεν εξασφάλιζε πλήρη επαγγελματική κατάρτιση στα υψηλά στάνταρ που απαιτούνταν, και αφετέρου οδηγούσε σε απώλεια εμπειρίας, λόγω της απόλυσης των στρατιωτών και της κατάταξης νέων.
Η έλλειψη επαγγελματικών μονάδων ειδικών επιχειρήσεων στην GRU και γενικότερα στις Σοβιετικές (μετέπειτα Ρωσικές) ένοπλες δυνάμεις αποκαλύπτεται στην Επιχείρηση «Καταιγίδα-333» για την κατάληψη της Καμπούλ το 1979. Η κατάληψη του κύριου στόχου (των ανακτόρων) και η δολοφονία του Αφγανού προέδρου Αμίν ανατέθηκε στις μονάδες «Ομάδα Άλφα» και «Ομάδα Βιμπέλ» της Α’ και Ε’ Διεύθυνσης αντιστοίχως της πολιτικής υπηρεσίας πληροφοριών KGB, νυν FSB. Η 154η Ταξιαρχία Spetsnaz-GRU με τους κληρωτούς ανέλαβε την «χονδροειδή» δουλειά της εξουδετέρωσης των αφγανικών στρατευμάτων που φρουρούσαν εξωτερικά τα ανάκτορα.
Ως εκ τούτου, μελετώντας την δράση των αμερικανικών και άλλων ΝΑΤΟικών Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων (SOF) στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, ο Πούτιν και ο Γερασίμοφ αποφάσισαν την δημιουργία μιας διοίκησης ειδικών επιχειρήσεων, η οποία θα αποτελείται από επαγγελματίες και θα υπάγεται απευθείας στο Γενικό Επιτελείο, και στην ουσία στον πρόεδρο της Ρωσίας. Ως πρότυπο για τον νέο τύπου μονάδας που θα υπαγόταν στην νέα διοίκηση δημιουργήθηκε η «πειραματική» 100ή Ταξιαρχία Spetsnaz.
Το 2012, η Διεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων/ Γενικού Επιτελείου (που προϋπήρχε σε πειραματική μορφή από το 2009) αναδιοργανώθηκε σε Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων (KCO) και τον Μάρτιο του 2013 ανακοινώθηκε η έναρξη δημιουργίας Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων (Силы Cпециальных Oпераций – ССО, προφέρεται: Σίλι Σπελτσιάνικ Οπερατσίι). Τον Απρίλιο του ιδίου έτους διεξήχθη μια μεγάλη άσκηση των CCO στον Καύκασο, η οποία περιλάμβανε την ταχεία αερομεταφορά με ελικόπτερα και αεροσκάφη μια μονάδας CCO, περιλαμβανομένης και διείσδυσης τμημάτων αναγνώρισης με ελεύθερη πτώση. Προφανώς επρόκειτο για άσκηση-πιστοποίηση της νέας διοίκησης.
Σε ποιόν πυρήνα βασίστηκε ο σχηματισμός της νέας διοίκησης είναι ένα συγκεχυμένο θέμα. Σύμφωνα με μια άποψη το κέντρο επιχειρήσεων «Σενέζ» αφαιρέθηκε από την GRU, για να αποτελέσει τον πυρήνα της KCCO. Ωστόσο, το 2013 δημιουργήθηκε και ένα νέο κέντρο εκπαίδευσης και επιχειρήσεων στο χωριό Κουμπίνκα-2 με 500 άνδρες. Αυτό υπήχθη στην νέα διοίκηση που έλαβε τον τίτλο Διοίκηση Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων (Командование Сил Cпециальных Oпераций – KCCO, προφέρεται: Κομαντοβάνιε σιλ Σπετσιάλνικ Οπερατσίι) και θεωρείται επιχειρησιακή από τα τέλη του 2013 με αρχές του 2014. Όσο για το «Σενέζ» πιθανότατα επέστρεψε στην GRU.
Εν τω μεταξύ, εν όψει των τεράστιων αναγκών ασφαλείας που δημιουργούσαν οι επερχόμενοι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες στο Σότσι το 2014, δημιουργήθηκε η 346η Ταξιαρχία Spetsnaz και το 25ο Σύνταγμα Spetsnaz. Η 346η τελικά αποδόθηκε στην KCCO αποτελώντας την κύρια επιχειρησιακή μονάδα της. Επιπλέον, στην νέα διοίκηση υπήχθησαν μια Μοίρα μεταφορικών και επιθετικών ελικοπτέρων που εδρεύει μέχρι σήμερα στην αεροπορική βάση Τορζόκ, και μια Μοίρα μεταφορικών αεροσκαφών Il-76 “Candid” στην βάση του Τβερ.
Ως συνήθως, οι Ρώσοι καταφέρνουν να διατηρούν μια «ομιχλώδη» εικόνα για τις ειδικές μονάδες τους. Πιθανολογείται ότι η KCCO διαθέτει πέντε επιχειρησιακά συγκροτήματα των 50 ανδρών (250 συνολικά Operator ή αλλιώς Shooters, το μάχιμο προσωπικό), ενώ μαζί με το προσωπικό υποστήριξης (πιλότοι, τεχνικοί, κ.λπ.) και διάφορων επιτελικών υπηρεσιών, η συνολική δύναμη της διοίκησης ανέρχεται σε 1.500 με 2.000 άνδρες. Να σημειώσουμε ότι ο αριθμός των 250 ανδρών είναι πολύ μικρός για να αποτελεί το χερσαίο στοιχείο της KCCO, εφόσον αυτή διαθέτει όπως προαναφέρθηκε την 346η Ταξιαρχία Spetsnaz. Πιθανότατα, οι 250 άνδρες αποτελούν μια μονάδα Tier-1, η οποία περιστοιχίζεται από μια μονάδα Tier-2 (περίπου σαν το αμερικανικό 75ο Σύνταγμα Ranger ή το βρετανικό Special Forces Support Group). Δεν αποκλείεται και η χρήση για υποστήριξη τμημάτων από το 25ο Σύνταγμα Spetsnaz και την 100ή Ταξιαρχία Spetsnaz, η οποία εκτός από πειραματική μονάδα θεωρείται και ειδικευμένη στην αναγνώριση.
Με βάση πάντα τις δυτικές εκτιμήσεις, η KCCO βασίζεται στα πρότυπα όχι της Αμερικανικής Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων (USSOCOM), αλλά σε αυτά των Ειδικών Δυνάμεων Ηνωμένου Βασιλείου (UKSF), ήτοι της SAS και SBS, και της αμερικανικής Διακλαδικής Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων (JSOC) ήτοι της Delta Force και SEAL Team Six. Αυτό σημαίνει ότι η KCCO εστιάζει στην «αντιτρομοκρατία» στο εξωτερικό υπό την ευρεία έννοια του όρου, ήτοι από καταδίωξη ατόμων ή ομάδων τρομοκρατών, μέχρι την καταπολέμηση ανταρτικών οργανώσεων και παραστρατιωτικών σωμάτων.
Οι αποστολές των συγκροτημάτων της KCCO περιλαμβάνουν την εξόντωση Στόχων Υψηλής Αξίας, επιδρομές/ δολιοφθορές σε στόχους στρατηγικής αξίας, στρατηγική αναγνώριση, καθοδήγηση στρατηγικών αεροπορικών προσβολών βαθιά πίσω από τις εχθρικές γραμμές, την διάσωση ομήρων-αιχμαλώτων, πιλότων και γενικά προσωπικού σε εχθρικές περιοχές αλλά και την εκπαίδευση προσωπικού συμμαχικών κρατών.
Η KCCO βρίσκεται στο επίκεντρο του ρωσικού Υβριδικού Πολέμου, αλλά πιθανότατα δεν αποτελεί την μοναδική υπηρεσία που διευθύνει την διεξαγωγή του. Σύμφωνα με δυτικές πηγές η KCCO χρησιμοποιεί «συμβασιούχους» στρατιώτες (Kontraknik), χωρίς να διευκρινίζεται όμως αν «ελέγχει» τέτοιους σχηματισμούς πολιτών-μισθοφόρων, που δεν ανήκουν επίσημα στην Ρωσία, ή η αναφορά αφορά συμβασιούχους επαγγελματίες στρατιώτες που επανδρώνουν τα συγκροτήματα στα πλαίσια της επαγγελματοποίησης των ρωσικών Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων (ССО). Όπως και να έχει, είναι βέβαιο ότι οι επιχειρησιακές ομάδες της KCCO αναλαμβάνουν τόσο φανερές όσο και συγκαλυμμένες ειδικές επιχειρήσεις, οι οποίες υποστηρίζουν την διεξαγωγή Υβριδικού Πολέμου.
Το πολεμικό «ντεμπούτο» της KCCO έλαβε χώρα στην κρίση που οδήγησε στην απόσχιση της Κριμαίας από την Ουκρανία το 2014. Στις 27 Φεβρουαρίου 50 άνδρες με πολιτική περιβολή κατέλαβαν το τοπικό κοινοβούλιο. Οι δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών θεωρούν ότι αυτοί οι καλά οπλισμένοι και επαγγελματικά άρτιοι στις ενέργειές τους άνδρες ήταν μέλη της KCCO. Αυτοί χρησιμοποιήθηκαν παράλληλα με μονάδες Spetsnaz-GRU, των οποίων οι στρατιώτες δεν έφεραν εμβλήματα. Το προσωνύμιο από την Δύση στους άγνωστους αυτούς στρατιώτες ήταν «Μικροί Πράσινοι Άνθρωποι» (Little Green Men), αλλά στην Ρωσία τους ονόμασαν «Οι Ευγενικοί Άνδρες» (The Polite Men).
Η σύρραξη της Συρίας αποκάλυψε την δράση της ΚCCO και σε αυτή την περιοχή. Σύμφωνα με ανακοινώσεις του ρωσικού Υπουργείου Αμύνης, αλλά και με στοιχεία από ανοικτές πηγές, φαίνεται ότι τα τμήματα της KCCO στην Συρία διεξήγαγαν εντοπισμό και κατάδειξη στόχων για αεροπορικές προσβολές και πλήγματα με πυραύλους επιφανείας-εδάφους από ρωσικά πλοία, εξόντωση ηγετών-πολεμάρχων του ISIS και άλλων οργανώσεων εναντίον του Άσαντ, επιδρομές σε στρατηγικούς στόχους, ενέδρες πίσω από εχθρικές γραμμές για αποκοπή γραμμών ανεφοδιασμού, αναγνωρίσεις μεγάλου βάθους, τερματική καθοδήγηση αεροπορικών προσβολών σε εχθρικό έδαφος, υποστήριξη φίλιων Συριακών δυνάμεων και εκπαίδευση Σύριων σε αντικείμενα καταδρομών.
Στην μάχη της Παλμύρας την άνοιξη του 2016 σκοτώθηκε ο υπολοχαγός Αλεξάντερ Προχορένκο, όταν περικυκλώθηκε από τρομοκράτες του ISIS, ενώ καταδείκνυε στόχους σε ρωσικά αεροσκάφη. Ο διεθνής Τύπος ανέφερε ότι ήταν μέλος των CCO. Μια ομάδα της KCCO ανέλαβε να ανακτήσει το «μαύρο κουτί» του αεροσκάφους Su-24M, το οποίο τον Νοέμβριο του 2015 κατερρίφθη από τουρκικά F-16. Επίσης, βιντεακό υλικό από την μάχη του Χαλεπίου, που εμφανίστηκε στα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, έδειχνε ξεκάθαρα την δράση πολύ καλά εξοπλισμένων Ρώσων κομμάντος, που καταδείκνυαν στόχους σε αεροσκάφη και εξόντωναν με τυφέκια ελεύθερου σκοπευτή και πολυβόλα τρομοκράτες του ISIS. Το 2017 ένας διοικητής αποσπάσματος 16 ανδρών που ανήκε στις CCO ανακηρύχθηκε ήρωας της Ρωσίας, καθώς η ομάδα του, αν και περικυκλωμένη από 300 τζιχαντιστές, κατόρθωσε να τους απωθήσει χωρίς την παραμικρή απώλεια.
Μέλη της KCCO έχουν εντοπιστεί – σύμφωνα πάντα με δυτικές πηγές – και στην Ανατολική Ουκρανία. Η κυριότερη ένδειξη είναι η αποκάλυψη ότι σε μια ρωσική φάλαγγα που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στην περιοχή εντοπίστηκαν άνδρες της 346ης Ταξιαρχίας Spetsnaz. Ωστόσο τις επιχειρήσεις εκεί λέγεται ότι έχει αναλάβει η GRU, η οποία χρησιμοποιεί μονάδες «εθελοντών», αποτελούμενες από ένα μείγμα εν ενεργεία στελέχη των Spetsnaz που βρίσκονται σε «άδεια», και μισθοφόρων της ρωσικής ιδιωτικής στρατιωτικής εταιρείας ChVK Vagner, η οποία έχει δράσει και στην Συρία.
Δημήτρης Πατσουλές