Αναζητώντας μια νέα αρχή, συνέχεια του οράματος του Δημιουργού του
Συμπληρώθηκαν φέτος, στις 26 Ιανουαρίου, 80 χρόνια συνεχούς και αδιάλειπτης παρουσίας του Νοσηλευτικού Ιδρύματος Μετοχικού Ταμείου Στρατού (Ν.Ι.Μ.Τ.Σ.) στο χώρο της Υγείας. Ένα περίτρανο νοσοκομείο το οποίο δημιουργήθηκε σ’ ένα μικρό κτήριο, που η Νήαρ Ήστ Περίθαλψη (Near East Relief) το 1922 έφτιαξε ως ορφανοτροφείο για την περίθαλψη και εκπαίδευση ορφανών προσφυγόπουλων της Μικρασιατικής καταστροφής.
Το 1940 το κτήριο αυτό χρησιμοποιήθηκε ως Β΄ Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών, μισοκατεστραμμένο και στην αρχή της κατοχής παραχωρήθηκε με το 597/41 Διάταγμα της κατοχικής κυβέρνησης για να αναγεννηθεί από τις στάχτες και να περιθάλψει χιλιάδες χήρες και ορφανά καθώς και τους αναπήρους πολέμου και τους παγόπληκτους που επέστρεφαν από το μέτωπο και πέθαιναν αβοήθητοι στους δρόμους της παγωμένης Αθήνας. Ήταν μια προσωπική επιτυχία ενός γιατρού με θάρρος και «θράσος» μαζί, του επιάτρου Ιωάννη Κυριακού από την Οία της Σαντορίνης. Ήταν το όραμα του χειρουργού που στα χιονισμένα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας, από τη Φλώρινα ως την Κορυτσά έδωσε το είναι του να σώζει ζωές τραυματιών και παγόπληκτων. Ήταν το σθένος του και η φλόγα που έκαιγε την ψυχή του για να περισώσει ότι σώζεται, που τον οδήγησε τις μαύρες εκείνες μέρες της χειρότερης κατοχικής περιόδου μέχρι τα σκαλοπάτια του γραφείου του στρατηγού Γεωργίου Μπάκου και να του υποβάλει το σχέδιό του για τη δημιουργία ενός νοσοκομείου απομάχων και των οικογενειών τους. Ήταν η μεγάλη του επιθυμία να εφαρμόσει τις ιατρικές του γνώσεις σε κάθε ήρωα του μετώπου που γνώρισε και δε γνώρισε στα αιματοβαμμένα υψώματα. Ήταν η φωτιά που έκαιγε μέσα του απ’ την ημέρα της συνθηκολόγησης και που εμπιστεύθηκε σε λίγους συναγωνιστές του ιατρούς κατά την ταπεινωτική και επίπονη πολυήμερη επιστροφή απ’ το μέτωπο προς την Αθήνα, όπου ζούσε η οικογένειά του. Ήταν το πείσμα του για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια μέσα στις παγερές και «σκοτεινές» μέρες και νύκτες που τον ώθησε σ’ αυτή την παράτολμη κίνηση. Ήταν η θλίψη του να βλέπει ήρωες του πολέμου αλλά και προηγούμενων πολέμων όπως των Βαλκανικών πολέμων, του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και αυτής της Μικρασιατικής Εκστρατείας να πεθαίνουν αβοήθητοι από το κρύο και τον λιμό. Δε δείλιασε κτύπησε την πόρτα και περίμενε. Ο λόγος του, σαφής, μειλίχιος και συναισθηματικός συνάμα, χωρίς περιστροφές μίλησε στην ψυχή του ήρωα Σωματάρχη του, ο οποίος λίγους μήνες πριν καταρράκωσε την Εαρινή Επίθεση των Ιταλών με την τακτική του και εκείνη τη μέρα βρισκόταν στη θέση του Υπουργού Άμυνας. Έμεινε έκθαμβος με τη συλλογιστική του νεαρού ιατρού που είχε μπροστά του. Παρέλαβε τον φάκελο του εγχειρήματος και με σπουδή έσπευσε να πείσει τον τότε πρωθυπουργό και συμπολεμιστή του στρατηγό Τσολάκογλου να υπογράψει άμεσα το σχετικό διάταγμα δημιουργίας του Ν.Ι.Μ.Τ.Σ.
Στις 27 Νοε 1941 του ανατέθηκε να παραλάβει το εγκαταλειμμένο και σχεδόν ετοιμόρροπο κτήριο του Β΄ Στρατιωτικού Νοσοκομείου Αθηνών, να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο του και να το λειτουργήσει το συντομότερο δυνατό. Τα χρήματα ελάχιστα. Αλλά η ψυχή του Ιωάννη Κυριακού και των συνεργατών του χαλύβδινη. Έβαλαν το συναίσθημα σε δεύτερη μοίρα, εργάσθηκαν όλοι πολύ σκληρά ημερόνυχτα ολόκληρα και σε λιγότερο από ένα μήνα, μέσα στο καταχείμωνο με την Αθήνα στην κατάψυξη και -12ο κελσίου κατόρθωσαν να ξεκινήσουν τη λειτουργία του Ιδρύματος με 85 κρεβάτια αρχικά.
Ο Ιωάννης Κυριακός είχε πετύχει τον πρώτο στόχο του να υλοποιήσει όσα στο μυαλό του σχεδίαζε τις δύσκολες ώρες της ανάπαυλας από τις εγχειρήσεις στο χειρουργείο μάχης στην Κορυτσά, όπως μαρτυράει αργότερα ο συμπολεμιστής του και από τους πρώτους συνεργάτες του, ωτορινολαρυγγολόγος Σόλωνας Κατσαρίδας.
Τα ογδόντα κρεβάτια αποδείχθηκαν λίγα για αρχή για τους ταλαίπωρους συμπολεμιστές του και τις οικογένειές τους, οι οποίοι έχασαν τα πάντα και στερήθηκαν ξαφνικά οποιαδήποτε φροντίδα υγείας αφού οι κατακτητές τους εξεδίωξαν από τα επιταχθέντα κρατικά νοσοκομεία.
Μίλησε τότε η ψυχή και το σθένος του Ιωάννη Κυριακού. Ιατρός σπουδαίος, από τους πιο καταξιωμένους χειρουργούς της εποχής και Άνθρωπος, με άλφα κεφαλαίο, φιλεύσπλαχνος και αλτρουιστής για τους συνανθρώπους του, ύψωσε το ανάστημά του και προχώρησε. Σε ιδιόχειρο σημείωμα του αποκαλύπτει και εξομολογείται τις ενδόμυχες σκέψεις του:
«Εχρειάσθη άραγε η συμφορά και η δυστυχία της δουλείας για να γίνει αισθητή η ανάγκη της ιδρύσεως ενός Νοσοκομείου που να παρέχει τη στοιχειώδη άνεση και τα απαραίτητα μέσα της νοσηλείας των αξιωματικών και των οικογενειών των; Η επίταξις από τα στρατεύματα κατοχής και η έλλειψις κλινών που επηκολούθησε στα υπολειφθέντα πολιτικά Νοσοκομεία, ξύπνησε τέλος τους αρμοδίους για να σκεφθούν ότι επέστη ο καιρός να ληφθή και σε μάς η πρόνοια που από πολλά χρόνια ελαμβάνετο για τα άρρωστα μέλη της οικογενείας των αξιωματικών, σ’ όλα τα κράτη;
Για να είμαι ειλικρινής ούτε το ένα ούτε το άλλο πιστεύω. Νομίζω απλώς ότι η αναπάντεχη συμφορά έσπασε τη ρουτίνα, ότι το γενικό ξεχαρβάλωμα έκαμψε τη δύναμη της αντιστάσεως των αρμοδίων, ίσως, κι ας μη σας φανεί παράξενο, φάνηκε σε μερικούς τόσο χιμαιρικό κείνο που επιδιώξαμε, που δεν άξιζε το λόγο να μας κακοκαρδίσουν αντιδρώντες. Θλιβερές διαπιστώσεις θα πήτε, που θα ήταν καλλίτερα να παρασιωπούνται. Θα σας απαντήσω, όχι. Γιατί έτσι μόνον αντιμετωπίζοντας με ειλικρίνεια την πραγματικότητα θα ‘μεθα προετοιμασμένοι ψυχικά να αντιμετωπίσουμε τις δυσχέρειες του μέλλοντος.
Αλλά και τι μας έσπρωξε; Που αντλήσαμε το θάρρος για να επιδιώξουμε στις δύσκολες αυτές στιγμές που με αναφορές, άμεσες και έμμεσες παραστάσεις, υπό καλλίτερες συνθήκες, δεν κατορθώσαμε;
Ήταν άραγε η επιθυμία μόνον να φανούμε χρήσιμοι σε μια μερίδα της κοινωνίας που η επαγγελματική μας ιδιότητα μας επέτρεψε να εκτιμήσουμε, να αγαπήσουμε, να νιώσουμε τις ανάγκες της και να γνωρίσουμε τη δυστυχία που ‘κρυβε με εγκαρτέρηση κάτω από την αξιοπρεπή κοινωνική της εμφάνιση;
Ήταν το ξέσπασμα της αγανακτήσεως που μας συνείχε για την εγκατάλειψη των νοσοκομείων μας, την αδιαφορία των αρμοδίων για κάθε άνεση των ασθενών μας, την έλλειψιν και των στοιχειωδεστέρων εγκαταστάσεων και μέσων για την παροχή μιας συγχρόνου ιατρικής περιθάλψεως, που καθιστά ακόμη πιο αισθητή τη σύγκριση με τα Πολιτικά Νοσοκομεία;
Ήταν μια αντίδρασις που πήγαζε από την απογοήτευσιν που δοκιμάσαμε για το κατάντημα της Υγειονομικής μας υπηρεσίας στον πόλεμο και τη μεταπολεμική της εξαθλίωση;
Ή μήπως ευρύτερες κοινωνικές απόψεις μας παρωθούσαν στην επιδίωξη της ιδρύσεως του Νοσοκομείου αυτού των Μετόχων του Μετοχικού Ταμείου Στρατού;
Ασφαλώς το κίνητρο δεν υπήρξε ένα η επιμονή και υπομονή που εχρειάσθη, ως σήμερα, είναι η καλλίτερη απόδειξις.»
Λόγια εμπνευσμένα, γραμμένα τις τελευταίες μέρες του 1942. Μια αράδα φράσεων που συνοψίζει την μεγαλοφυή ιδέα του, την ισχυρή ψυχική διάθεση και τη θέλησή του για την επιτυχία του εγχειρήματός του, για την υλοποίηση του οράματός του, αποδεικνύοντας περίτρανα ποιος ήταν ο εμπνευστής και ο δημιουργός της Μεγάλης Ιδέας του Ν.Ι.Μ.Τ.Σ.
Εντρυφήσας στις μεγαλύτερες Γαλλικές Σχολές της Ιατρικής της Λυώνος και μετεκπαιδευθείς στο περιώνυμο νοσοκομείο Val- De- Grace των Παρισίων και λαβών όλα εκείνα τα εφόδια ώστε να ονειρεύεται τη μέρα που και στην Πατρίδα θα γινόταν κάποτε πραγματικότητα η επιστημονικά ολοκληρωμένη, ορθολογική περίθαλψη και αξιοπρεπής φροντίδα των Αξιωματικών και των οικογενειών τους και ιδιαίτερα των απομάχων, οι οποίοι μετά τις θυσίες τους στα μέτωπα των μαχών εγκαταλείπονταν στην τύχη τους μετά την αφυπηρέτηση τους. Και το ΠΕΤΥΧΕ!
Στα 25 χρόνια της Διοίκησης του κατάφερε να φτιάξει ένα νοσοκομείο πρότυπο, απ’ όλες τις απόψεις που να συγκρίνεται ισάξια με οποιοδήποτε παρεμφερές του εξωτερικού. Από το 1956 το Ίδρυμα είχε μεγαλώσει τόσο και είχε αγκαλιάσει τόσους μερισματούχους αλλά και μερίδα της κοινωνίας όχι μόνο της Αθήνας αλλά ολόκληρης της Ελλάδας. Οι άριστοι επιστήμονες, τα άρτια τεχνολογικά επιτεύγματα που είχαν εισαχθεί καθώς και οι σύγχρονες εγκαταστάσεις που είχαν προστεθεί προσδίνανε σ’ αυτό αίγλη. Είχε ήδη δοξασθεί στο Πανελλήνιο αλλά και στον κόσμο όλο. Ντόπια και ξένα έντυπα, επιστημονικά και μη υμνούσαν τη μεγαλοπρέπεια του και δόξαζαν τα επιστημονικά του επιτεύγματα. Το επιστημονικό του έργο ήταν αναμφισβήτητο. Είχε πλέον κερδίσει τις καρδιές του κόσμου και έκανε τους μερισματούχους περήφανους.
Υπέρλαμπροι δάσκαλοι της ιατρικής και επιστήμονες διάβηκαν στα 80 χρόνια την Πύλη του και προσέφεραν τα πάντα στους ασθενείς τους, έσωσαν πάμπολλους απόκληρους της ζωής, δίδαξαν άξιους διαδόχους που ο καθένας τους έδωσε το δικό του αγώνα στα χνάρια που είχε χαράξει ο Ιωάννης Κυριακός. Πρώτιστα θεωρείτο στο χώρο της Υγείας και της Κοινωνικής Αντίληψης που επικρατούσε στην ταλαίπωρη πατρίδα για πολλά χρόνια ένα «Ασκληπιείο» που σεβόταν τον άρρωστο. Η συνεργασία στρατιωτικών και ιδιωτών ιατρών ήταν τόσο αγαστή που κοσμούσε και λάμπρυνε ακόμη περισσότερο το ίδρυμα. Υπήρξαν και ελάχιστες εξαιρέσεις στα 80 χρόνια που όμως και αυτές επιβεβαίωναν τον κανόνα και δεν στάθηκαν εμπόδιο στην ανέλιξη του σε ένα από τα κορυφαία Ιδρύματα της Ιατρικής στη χώρα.
Ο χρόνος σταμάτησε, στιγμιαία, στις 7 Μαΐου 1967, στο άκουσμα της αιφνίδιας απώλειας του Ανδρός και υποκλίθηκε στον πρόωρο χαμό του Δημιουργού του, αλλά δεν διέκοψε την επιστημονική κορύφωση του Δημιουργήματος. Το Ν.Ι.Μ.Τ.Σ. συνέχισε να ανεβαίνει και να υπηρετούν σε αυτό κορυφαίοι ιατροί, επιστήμονες στο χώρο της υγείας και καταπληκτικοί νοσηλευτές που ασκούσαν πραγματικό άθλο προσφοράς στον πάσχοντα. Ο κόσμος όλος θεωρούσε τιμή του να νοσηλευθεί, αν χρειασθεί, στο Ίδρυμα. Ήταν τόση η ζήτηση για νοσηλεία σ’ αυτό που το όνειρο του Κυριακού ήταν να αποκτήσει το Ν.Ι.Μ.Τ.Σ. τη δική του Σχολή Νοσηλευτών. Η αποφοίτηση νοσηλευτών και νοσηλευτριών μέσα από τα σπλάγχνα του νοσοκομείου θα προσέδιδε ακόμη μεγαλύτερη αίγλη στην υπόστασή του. Όνειρο που ποτέ δεν ολοκληρώθηκε. Η απαίτηση για νοσηλεία στο Ν.Ι.Μ.Τ.Σ. ανέκοψε βίαια την προσπάθεια προς την κατεύθυνση αυτή το 1981, μετατρέποντας το προς το σκοπό αυτό νέο ανεγερθέν πολυώροφο κτήριο σε πτέρυγες νοσηλείας και πρόσθετα εξωτερικά ιατρεία. Η δυνατότητα του Νοσοκομείου έφθασε τα 450 κρεβάτια και λειτουργούσε εξωτερικά ιατρεία όλων των ειδικοτήτων. Οι εξειδικεύσεις του επιστημονικού προσωπικού οδήγησαν σε νέες ανάγκες και οι επεκτάσεις μονάδων ενδοσκοπικών και σύγχρονου εξοπλισμού, για τη λειτουργία του, οδήγησαν και πάλι το Ίδρυμα να ασφυκτιά.
Το 2017 το συγκεκριμένο Τμήμα ενισχύθηκε με νέα μέσα για την εντεροσκόπηση μέσω ώθησης και έλξης (Double-balloon enteroscopy), μια μέθοδος που τα τελευταία χρόνια αποτελεί πρωτοπορία στις διαγνώσεις των παθήσεων του λεπτού εντέρου και δυστυχώς μετά το 2020 ανεκόπη και αυτή απότομα με την απομάκρυνση της μοναδικής γαστρεντερολόγου που είχε εκπαιδευθεί στο Λονδίνο στη μέθοδο. Το τμήμα αυτό λειτούργησε το 2018 και μέσα σε δύο χρόνια προσέφερε υποστηρικτικές υπηρεσίες σε όλα τα στρατιωτικά και κρατικά νοσοκομεία της Ελλάδας. Αλήθεια αναρωτιέται κάποιος καλόπιστος μερισματούχος θα απολογηθεί κανείς για αυτή την απαξίωση;
Βέβαιο είναι ότι παλαιές και νέες εγκαταστάσεις παντρεύτηκαν με αρχιτεκτονική μαεστρία για να συνεχίσουν να υπάρχουν και να λειτουργούν μέχρι σήμερα με όποια προβλήματα. Η προσπάθεια αναπλήρωσης του χαμένου εδάφους σε εγκαταστάσεις και υλικοτεχνική υποδομή από το 2016 έως το 2020 ενώ ως προς το 2ο σκέλος προχώρησε ικανοποιητικά ως προς το 1ο σκέλος αντιμετώπισε την σκληρότητα της τότε στρατιωτικής ηγεσίας η οποία ήταν προσκολλημένη σε στερεότυπα άλλων εποχών και δεν κατόρθωσε να τα υπερβεί. Σε αντίθεση δωρεές που προσφέρθηκαν από ευαγή ιδρύματα, παγκοσμίου εμβέλειας αλλά και εφοπλιστές τις κατεύθυνε σε άλλα στρατιωτικά νοσοκομεία, με αποκορύφωμα την κρίση της πανδημίας να ανακατεύει σε ομιχλώδες τοπίο το Ίδρυμα. Ποιος μπορεί να ξεγράψει από τη μνήμη του το περιβόητο και «απείρου γελοιότητας» έγγραφο υφυπουργού που υποσχόταν πακτωλό χρημάτων προκειμένου να χρησιμοποιηθεί το Ίδρυμα στη φαρέτρα της μεταναστευτικής πολιτικής της κυβέρνησης, λες και ήταν περιουσία του. Ποιος μπορεί ακόμη και σήμερα τη στιγμή που με έγγραφό του ο ίδιος υφυπουργός έδινε εντολή στο ΔΣ του Ιδρύματος, περί των αποφάσεων που έπρεπε να λάβει.
Έτσι τα τελευταία χρόνια αποφάσεις και ενέργειες της στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας απέδειξαν πως οι υποσχέσεις τους ήταν «φρούδες» και το ψέμα τους κοντό και αποκαλύφθηκε ο σκοπός του πολύ σύντομα με πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που αλλοίωνε το θεσμικό καθεστώς του ιδρύματος οδηγώντας το σε απαξιωτική λειτουργία. Οι θεσμικοί παράγοντες που έπρεπε να στηρίζουν την εύρυθμη λειτουργία του που ήταν τότε; Έμειναν «άφωνοι» να παρακολουθούν μετέωροι τις εξελίξεις που και σήμερα ακόμη διαφαίνονται αβέβαιες. Μετέωροι στην εκτέλεση των διατεταγμένων υπηρεσιών, αφανείς και ανενεργοί στις εξελίξεις θέτουν σε κίνδυνο το όλο οικοδόμημα του Ν.Ι.Μ.Τ.Σ. και απαρνιούνται το όραμα του Ανθρώπου που το δημιούργησε και των διαδόχων του που 80 χρόνια δεν απέστησαν στο παραμικρό από τις διδαχές και τις Αρχές του.
Το Ίδρυμα, παρακαταθήκη του Ιωάννη Κυριακού, με την τεράστια περιουσία του και την ένδοξη προϊστορία του διέρχεται σήμερα από τις «Συμπληγάδες Πέτρες» της αδιαφορίας των δικαιούχων και του «ενδιαφέροντος» εξωθεσμικών παραγόντων, όπως τα έγγραφα της περιόδου εκείνης καταμαρτυρούν.
Είθε το λαμπρό αυτό Ίδρυμα να επανέλθει σύντομα στο δρόμο της λογικής και της ορθής πορείας του, στο Πνεύμα του Δημιουργού του, που από το Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών κείμενος καλεί τους συνεχιστές του σε διηνεκή αγώνα να το βγάλουν από τα σημερινά ψευδεπίγραφα αδιέξοδα, ώστε το Δημιούργημα του στηριζόμενο όπως πάντοτε στις δικές του δυνάμεις, με την ελπίδα να εξακολουθεί να προσφέρει στου δικαιούχους και σε όλη την κοινωνία, μια Αιωνιότητα.