Γράφει ο Κωνσταντίνος Τσαγανάς – Τσακαντζάς
Η ελληνική εταιρία EODH είχε ήδη, στα τέλη του προηγούμενου έτους, παρουσιάσει την πρότασή της για την αναβάθμιση των ΤΟΜΠ Λεωνίδας 1-2 – των ελληνικής κατασκευής, αυστριακής σχεδίασης Steyr 4K 7FA G 127 – που είναι σε χρήση με τον Ελληνικό Στρατό (και την Εθνική Φρουρά της Κύπρου). Η πρόταση αυτή είναι λίαν ενδιαφέρουσα και αφορά το σύνολο των κρίσιμων επιχειρησιακών χαρακτηριστικών του οχήματος, ήτοι το τρίπτυχο προστασία/ευκινησία/(προαιρετικά) ισχύς πυρός, αλλά και στον τομέα των συστημάτων επικοινωνιών και τακτικού ελέγχου. Το δε αναβαθμισμένο όχημα αποκαλείται πλέον Λεωνίδας 300.
Πιο πρόσφατα, συγκεκριμένα στις αρχές Ιουνίου, η εταιρία κατέθεσε ανανεωμένη πρόταση αναβάθμισης , η οποία καθιστά πλέον το Λεωνίδας 300 ελαφρύ ΤΟΜΑ. Με βάση τα χαρακτηριστικά τόσο της αρχικής, όσο και της ανανεωμένης πρότασης που αποδέσμευσε η EODH, αλλά και το κόστος, που στην πιο πρόσφατη (ανανεωμένη) πρόταση ανέρχεται στο ένα εκατομμύριο ευρώ ανά όχημα, το συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι είναι δαπανηρή και αμφίβολης επιχειρησιακής επάρκειας και αποτελεσματικότητας.
Η ομολογουμένως σκληρή διατύπωση του συμπεράσματος ας μην εκληφθεί ως στείρα απόρριψη της προσπάθειας της EODH, τα θετικά χαρακτηριστικά της οποίας δεν αμφισβητούνται, αλλά ως καλοπροαίρετη, εποικοδομητική κριτική, που θα δώσει τροφή για σκέψη και θα μπορέσει να αποτελέσει έναυσμα για περαιτέρω βελτίωση των κατατεθεισών προτάσεων, αρχικής και ανανεωμένης.
ΤΑ ΥΠΕΡ: ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ
Στα θετικά της πρότασης της EODH συγκαταλέγονται οπωσδήποτε η αναβάθμιση της προστασίας του οχήματος με την προσθήκη συλλογής πρόσθετης θωράκισης και οι προαιρετικές επιλογές για δέκτη προειδοποίησης λέιζερ (LWR) και για νέα συστήματα ενδοεπικοινωνίας και επικοινωνιών, ενώ δεν πρέπει να παραμεληθεί και η σημασία της εγκατάστασης αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων που αφενός μειώνει τον φόρτο εργασίας του οδηγού και αφετέρου εξασφαλίζει χαμηλότερη καταπόνηση λόγω της ομαλότερης εναλλαγής σχέσεων κατά την οδήγηση, ανεξάρτητα από τις εδαφικές συνθήκες.
ΤΑ ΔΕΚΤΙΚΑ ΔΥΝΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΒΟΛΗΣ
Ο μόνος λόγος ύπαρξης της συγκεκριμένης κατηγορίας είναι η συμπίεση, προσωρινά έστω, του κόστους ενός προγράμματος αναβάθμισης των ΤΟΜΠ Λεωνίδας, λαμβανομένων υπόψη και των δημοσιονομικών συνθηκών. Αφορά δηλαδή τομείς της πρότασης αναβάθμισης που, αν και καλοδεχούμενοι, θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν σε δεύτερο χρόνο, με την προϋπόθεση να υπάρχει μεγαλύτερη ευχέρεια διάθεσης πόρων. Εδώ εντάσσεται το μεγαλύτερο μέρος των επιμέρους στοιχείων της πρότασης της EODH που αφορούν την ευκινησία του οχήματος, με λίγα λόγια η αντικατάσταση του κινητήρα και των ράβδων στρέψης – όπως αναφέρεται ανωτέρω δεν αμφισβητείται η αναγκαιότητα υιοθέτησης και εγκατάστασης αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων.
Ο ήδη υπάρχων κινητήρας και το υφιστάμενο σύστημα ανάρτησης μπορούν να ανταπεξέλθουν στο αυξημένο βάρος του Λεωνίδας 300, που εκτιμάται σε 17-17,5 τόνους, σχετικά απροβλημάτιστα. Εδώ ως μέτρο σύγκρισης λαμβάνεται το ομόσταυλο ελαφρύ άρμα/καταστροφέας αρμάτων SK-105 Kürassier, το οποίο με βάρος μάχης 17,7 τόνων είναι πανομοιότυπο μηχανικά (κινητήρας, σύστημα μετάδοσης και ανάρτηση) με το 4K 7FA G 127, διαφέροντας μόνον στη διαμόρφωση του σκάφους, καθώς ο κινητήρας και το σύστημα μετάδοσης είναι τοποθετημένα πίσω. Ως εκ τούτου, αντικατάσταση του κινητήρα και της ανάρτησης μπορεί να εξεταστεί ως ενδεχόμενο στην περίπτωση που κριθεί ότι τα ήδη υφιστάμενα συστήματα είναι υπερβολικά καταπονημένα ή υπάρχει έλλειψη ή/και αδυναμία εξεύρεσης ανταλλακτικών.
Σημειωτέον ότι μετά την απορρόφηση της Steyr–Daimler–Puch από την General Dynamics European Land Systems (GDELS), η τελευταία πούλησε το 2014 τα δικαιώματα παραγωγής και υποστήριξης του SK-105 στην βελγική DUMA Engineering Group, η οποία παρέχει υποστήριξη και προγράμματα ανακατασκευής και αναβάθμισης στους χρήστες του άρματος και των παραγώγων του. Στα τελευταία μπορεί να ενταχθεί και το Λεωνίδας. Η EODH έχει συνεργαστεί με τη βελγική εταιρία για την κατάρτιση της αρχικής πρότασης αναβάθμισης που ήδη περιλαμβάνει την αντικατάσταση του κινητήρα Steyr 7FA με τον ισχυρότερο CAT C7, καθώς και την αντικατάσταση των ράβδων στρέψης στο σύστημα ανάρτησης. Μπορεί όμως να εξεταστεί – με σκοπό την εξοικονόμηση πόρων ώστε να μην απαιτηθεί η εκ του μηδενός δημιουργία γραμμής υποστήριξης για τα συγκεκριμένα υποσυστήματα – τουλάχιστον σε πρώτη φάση η αναβολή υιοθέτησης του προτεινόμενου νέου κινητήρα και ράβδων στρέψης, αν και μετά τα τελευταία γεγονότα και τις εξαγγελίες του Πρωθυπουργού περί αύξησης των επενδύσεων στον τομέα της άμυνας που ακολούθησαν ενδέχεται να υπάρξει άμεσα η δυνατότητα εφαρμογής του πλήρους προγράμματος αναβάθμισης.
ΤΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ
Το μεγάλο αρνητικό, κατά την άποψή μας, μέρος της ανανεωμένης πρότασης της EODH είναι, κατά ειρωνεία της τύχης, αυτό ακριβώς που το αναβαθμίζει από ένα εξαιρετικό ΤΟΜΠ σε ελαφρύ ΤΟΜΑ και δεν είναι άλλο από τον τηλεχειριζόμενο, σταθεροποιημένο εξωτερικό σταθμό οπλισμού και τα συναφή του απάρτια.
Ίσως το μεγαλύτερο μειονέκτημα της προτεινόμενης σχεδίασης αφορά το πλήρωμα, καθώς ο αρχηγός πληρώματος αναλαμβάνει και καθήκοντα πυροβολητή. Η όλη κατάσταση θυμίζει τα γαλλικά ελαφρά άρματα Renault R35, AMX R40, FCM36 και Hotchkiss H35-H39 που παρήχθησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1930 και έδρασαν κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και εκείνα είχαν διμελές πλήρωμα, με τον αρχηγό να εκτελεί ταυτόχρονα και καθήκοντα πυροβολητή, γεμιστή και ασυρματιστή. Στην – παραπλήσια, όπως φαίνεται – περίπτωση του ΤΟΜΑ Λεωνίδας 300, ο αρχηγός πληρώματος θα πρέπει, εκτός από το να δίνει εντολές στον οδηγό και να συντονίζει την κίνηση του οχήματός του με τα άλλα της μονάδας, τα άρματα του σχηματισμού και το αποβιβασμένο πεζικό, να επιτηρεί τον περιβάλλοντα χώρο, να εντοπίζει, να ταυτοποιεί και να εμπλέκει στόχους και επιπλέον να χειρίζεται τα συστήματα επικοινωνιών και τακτικού ελέγχου. Όλα αυτά συνεπάγονται απαράδεκτα υψηλό φόρτο εργασίας. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο όλα τα ΤΟΜΑ έχουν τριμελές πλήρωμα (αρχηγός, οδηγός ΚΑΙ πυροβολητής), ανεξάρτητα από τη διάταξη των θέσεων στο εσωτερικό των οχημάτων. Ως εκ τούτου, σε πιθανή αναθεώρηση της προτεινόμενης σχεδίασης, καλό θα ήταν να προβλεφθεί και θέση πυροβολητή, με τον αρχηγό να διατηρεί τη δυνατότητα να βλέπει σε δική του οθόνη την εικόνα από τα ηλεκτροοπτικά του σταθμού οπλισμού και να μπορεί να αναλαμβάνει τον έλεγχο του τελευταίου παρακάμπτοντας τον πυροβολητή (override controls). Μάλιστα, αν προκριθεί η λύση του τριμελούς πληρώματος, ιδανικά ο αρχηγός θα πρέπει να έχει στη διάθεσή του και ανεξάρτητο πανοραμικό σύστημα επιτήρησης και στόχευσης, πράγμα που ναι μεν ανεβάζει το κόστος, επαυξάνει δε τις επιχειρησιακές δυνατότητες του οχήματος.
Επιπλέον, με βάση τις απεικονίσεις που αποδέσμευσε η ίδια η EODH, από το πλήρωμα μόνον ο οδηγός έχει δυνατότητα άμεσης παρατήρησης του περιβάλλοντος χώρου είτε μέσα από τα περισκόπιά του είτε από την θυρίδα οροφής που διαθέτει. Η θυρίδα οροφής του αρχηγού πληρώματος έχει καταργηθεί ώστε να καταστεί δυνατή η τοποθέτηση της βάσης του εξωτερικού σταθμού οπλισμού και πλέον η μόνη δυνατότητα παρατήρησης παρέχεται μέσω των ηλεκτροοπτικών συστημάτων του ως άνω σταθμού οπλισμού. Η διατήρηση της θυρίδας οροφής του αρχηγού προϋποθέτει την μετακίνηση του σταθμού οπλισμού προς τα πίσω, όπερ σημαίνει ότι θα χρειαστεί, λόγω της ήδη υφιστάμενης διαμόρφωσης, μερική τροποποίηση της οροφής του οχήματος άνωθεν του διαμερίσματος της μεταφερόμενης ομάδας πεζικού.
Τέλος, ο ίδιος ο σταθμός οπλισμού δεν στερείται σχεδιαστικών μειονεκτημάτων. Το βασικότερο είναι η επιλογή μονής τροφοδοσίας για το κύριο πυροβόλο, τη στιγμή που η συντριπτική πλειοψηφία των ΤΟΜΑ με αυτόματο πυροβόλο – εξαίρεση αποτελεί το βρετανικό Warrior με πυροβόλο RARDEN L21A1 το οποίο τροφοδοτείται με κλιπ 3 βλημάτων – διαθέτει συστήματα διπλής τροφοδοσίας (dual feed) με ένα κανάλι για βλήματα υψηλής εκρηκτικότητας (ΗΕ) και ένα για διατρητικά θώρακος (ΑΡ) που επιτρέπει την επιλογή πυρομαχικών κατάλληλων για τον στόχο που πρόκειται κάθε φορά να εμπλακεί. Η επιλογή μονού καναλιού τροφοδοσίας σημαίνει ότι στην ίδια ταινία θα πρέπει να υπάρχουν ανάμεικτα βλήματα ΗΕ και ΑΡ, με αποτέλεσμα την περιττή σπατάλη πυρομαχικών ανεξάρτητα από τον εκάστοτε στόχο, ή ότι ένα όχημα σε κάθε διμοιρία Μ/Κ Πεζικού να φέρει αποκλειστικά φόρτο πυρομαχικών ΑΡ, με τα υπόλοιπα να διαθέτουν μόνον βλήματα ΗΕ, κάτι περίπου σαν τους βρετανικούς ουλαμούς αρμάτων από το καλοκαίρι του 1944 στη Νορμανδία και έπειτα (ένα άρμα με ισχυρό αντιαρματικό πυροβόλο 17 λιβρών και τα υπόλοιπα με τα συνήθη γενικής χρήσης 75άρια). Υπενθυμίζουμε ότι το ΤΟΜΑ Κένταυρος διέθετε πυροβόλο Mauser MK30F με διπλή τροφοδοσία, και ως εκ τούτου η διαμόρφωση αυτή δεν είναι άγνωστη για τα ΕΑΣ. Η επανασχεδίαση του σταθμού οπλισμού για τοποθέτηση συστήματος διπλής τροφοδοσίας του πυροβόλου των 30 χιλιοστών και ενός επιπλέον κυτίου για πυρομαχικά ΑΡ χωρητικότητας 60-90 βλημάτων (το υφιστάμενο κυτίο 180 βλημάτων διατηρείται για πυρομαχικά ΗΕ) εκτιμάται ότι ούτε ιδιαίτερα δυσχερής είναι, ούτε θα αυξήσει υπερβολικά το βάρος του συστήματος. Ακόμη, η μέγιστη δυνατή ανύψωση 50ο του οπλισμού* θεωρείται οριακά μόνον επαρκής για επιχειρήσεις σε ορεινά εδάφη ή σε αστικό περιβάλλον και δευτερευόντως για αντιαεροπορική βολή. Ενδεικτικά, ο οπλισμός του ΤΟΜΑ Μ2 Bradley, για την απόκτηση του οποίου ενδιαφέρεται έντονα ο ΕΣ, έχει δυνατότητα μέγιστης ανύψωσης 60ο, ενώ του ΒΜΡ-2 75ο. Δέκα – τουλάχιστον – επιπλέον μοίρες ανύψωσης θα μπορούσαν να αποδώσουν δυσανάλογα της απαιτούμενης προσπάθειας επιχειρησιακά οφέλη.
Τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω επαναλαμβάνουμε ότι δεν πρέπει να εκληφθούν ως συλλήβδην απόρριψη της πρότασης της EODH. Αντίθετα, αποτελούν επισήμανση των αναπόφευκτων «παιδικών ασθενειών» που υπάρχουν σε κάθε σχεδίαση και οι οποίες μπορούν να εξαλειφθούν σχετικά εύκολα, στη συγκεκριμένη τουλάχιστον περίπτωση. Εν πάση περιπτώσει, η EODH έχει καταθέσει μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση, η οποία θα ήταν καλό να εξελιχθεί περισσότερο και, γιατί όχι, να υιοθετηθεί τελικά από τον ΕΣ, δεδομένης της ανάγκης για απόκτηση ΤΟΜΑ.
* Όσο και πολύ παλαιότερες σχεδιάσεις, όπως τα αποσυρθέντα ΤΟΜΑ ΑΜΧ-10Ρ και τα AIFV με πύργο της FMC.