Μοναδικό παγκόσμιο, φαινόμενο αποτελεί η αντιμετώπιση της 31 Μοίρας Επιχειρήσεων Έρευνας Διάσωσης (31 ΜΕΕΔ) από την Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ), η οποία φαίνεται να υποβαθμίζει μια ειδική αεροπορική μονάδα, την στιγμή που όλες οι άλλες Αεροπορίες του ΝΑΤΟ όχι απλώς αναβάθμισαν τις δικές τους ανάλογες μονάδες, αλλά τις έχουν καταστήσει κρίσιμο στρατηγικό εργαλείο και πολλαπλασιαστή ισχύος τόσο στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας όσο και σε συμβατικές αεροπορικές επιχειρήσεις, οι οποίες πλέον θα διεξάγονται σε ένα περιβάλλον υβριδικού πολέμου.
H 31η Μοίρα Επιχειρήσεων Έρευνας – Διάσωσης (31η ΜΕΕΔ) μέχρι πρόσφατα ήταν ανεξάρτητη Μοίρα, υπό πλήρη Διοίκηση του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας (Α/ΓΕΑ). Ο διοικητικός έλεγχος ασκείται από τον Υπαρχηγό του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας (Υ/ΓΕΑ). Σε καιρό ειρήνης ο επιχειρησιακός έλεγχος ασκείται μέσω του Διευθυντή Α’ Κλάδου ΓΕΑ. Η ανωτέρω ρύθμιση αναγνώριζε τον σημαντικό ρόλο της Μονάδος στις αεροπορικές επιχειρήσεις ειδικής φύσεως. Παράλληλα, η 31 ΜΕΕΔ διατηρούσε (άγνωστο αν διατηρεί πλέον) συνδέσμους στην Διακλαδική Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων (ΔΔΕΕ) του ΓΕΕΘΑ, συνεργαζόμενη με τις Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων (ΔΕΕ) του Στρατού Ξηράς και του Πολεμικού Ναυτικού, καλύπτοντας τον σημαντικό τομέα της Έρευνας και Διάσωσης Μάχης (Combat Search & Rescue/ CSAR).
Πριν από λίγο καιρό, ωστόσο, η 31 ΜΕΕΔ υπήχθη στην 112 Πτέρυγα Μάχης, η οποία ασχολείται με την Διοικητική Μέριμνα της ΠΑ. Δηλαδή διαθέτει τα μεταφορικά αεροσκάφη C-130 και C-27, τα ιπτάμενα ραντάρ, τα ελικόπτερα έρευνας & διάσωσης και τα… πυροσβεστικά. Μέσω της 112 ΠΜ, η 31 ΜΕΕΔ υπάγεται πλέον στην Διοίκηση Αεροπορικής Υποστήριξης (ΔΑΥ), όπως συνέβαινε από της ιδρύσεως της μονάδας μέχρι πριν λίγα έτη.
Η κίνηση αυτή δείχνει σαφώς ότι η ΠΑ υποβαθμίζει μια μονάδα με ικανότητες ειδικών επιχειρήσεων σε μια απλή μονάδα διασωστών, η οποία συνεισφέρει στην “γενική υποστήριξη” της ΠΑ.
Ωστόσο, ο εξ αρχής σκοπός δημιουργίας της μονάδας δεν ήταν η απλή διάσωση. Αφενός και κατ’ αρχάς, η μονάδα θα αναλάμβανε αποστολές CSAR, που σημαίνει αποστολές σε περιβάλλον εχθρικής απειλής ή ακόμα και εντός εχθρικού εδάφους για την διάσωση/ περισυλλογή πιλότων. Αφετέρου, υπήρχε η προοπτική της εξέλιξής της σταδιακά σε μια μονάδα Ειδικών Επιχειρήσεων στα πρότυπα των Μοιρών Ειδικών Τακτικών (Special Tactics Squadron-STS) της Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων Αεροπορίας (Air Force Special Operations Command-AFSOC) της Αμερικανικής Αεροπορίας (USAF).
Το αρχικό όνομα της μονάδας αποκάλυπτε αυτό τον διττό σκοπό: Σμήνος Ειδικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕΕ). Το ΣΜΕΕ θα υποστήριζε κατ’ αρχάς και κυρίως τις Αεροπορικές Επιχειρήσεις πάσης φύσεως της ΠΑ, και δευτερευόντως τις επιχειρήσεις των Ειδικών Δυνάμεων ΣΞ και ΠΝ στον τομέα της CSAR. Το 2008, ωστόσο, η ΠΑ άλλαξε την ονομασία της μονάδας σε 31 Μοίρα Επιχειρήσεων Έρευνας-Διάσωσης (31 ΜΕΕΔ) δηλώνοντας σαφώς ότι την προορίζει αποκλειστικά για διάσωση πιλότων σε ειρηνική κυρίως περίοδο και σε περιοχές χωρίς ή με μικρή εχθρική απειλή. Γι αυτό άλλωστε αφαιρέθηκε η λέξη “Μάχη” από τον τίτλο της μονάδας και παρέμεινε απλώς το “Έρευνα και Διάσωση”, αν και η αποστολή CSAR περιέχεται στο Βασικό Δόγμα της ΠΑ.
Παρ’ όλα αυτά, το σχολείο που οργανώνει η 31 ΜΕΕΔ από το 2009 μέχρι σήμερα για την παραγωγή στελεχών της ονομάζεται “Σχολείο Βασικής Εκπαίδευσης Διασώστη Μάχης” (ΣΒΕΔΜΑ) και οι απόφοιτοι ονομάζονται «Διασώστες Μάχης». Το ΣΒΕΔΜΑ, μαζί με το Σχολείο Υποβρυχίων Καταστροφών (ΣΥΚ) της ΔΥΚ/ ΠΝ και το Σχολείο Καταδρομών των Ειδικών Δυνάμεων ΣΞ, είναι από τα πιο απαιτητικά στις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις και ισάξιο με άλλα ανάλογα ΝΑΤΟικά και αμερικανικά σχολεία. Οι απόφοιτοι είναι άριστο “υλικό” Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων.
Μέχρι πρόσφατα, ο ρόλος της 31 ΜΕΕΔ, ως μιας μονάδας όχι απλώς διάσωσης, αλλά CSAR, αλλά και ως μονάδας με ικανότητα να υποστηρίζει τις Ειδικές Επιχειρήσεις της Διακλαδικής Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων (ΔΔΕΕ) – ΓΕΕΘΑ, φαινόταν ότι είχε γίνει αντιληπτός από την ηγεσία της ΠΑ. Μάλιστα, η ΠΑ υποχρεούται μέχρι το 2025 να έχει δημιουργήσει το αεροπορικό σκέλος μιας Τμηματικής Διοίκησης Ειδικών Επιχειρήσεων την οποία η Ελλάδα ως ΝΑΤΟική υποχρέωση πρέπει να οργανώσει σταδιακά. Ήδη ο ΣΞ και το ΠΝ έχουν προχωρήσει σε αρκετό βαθμό και στα επόμενα 2-3 έτη θα είναι έτοιμοι.
Όμως, η νέα ηγεσία της ΠΑ φαίνεται να έχει εντελώς διαφορετική άποψη και να διακατέχεται από εντελώς αρνητικό πνεύμα. Το αποτέλεσμα ήταν – όπως προαναφέρθηκε – η απόσπαση της 31 ΜΕΕΔ από τον Α/ΓΕΑ και η υπαγωγή της στην 112 ΠΜ και ΔΑΥ.
Η νέα ρύθμιση καθιστά πλέον μια μονάδα με προσωπικό επιπέδου Ειδικών Επιχειρήσεων σε απλούς διασώστες ειρηνικής περιόδου. Ήδη υπήρχαν σκέψεις να κοπεί το ΣΒΕΔΜΑ – αν και τελικά συνεχίστηκε, αλλά με μικρή παραχώρηση εθελοντών από τις μονάδες της ΠΑ για υποψηφίους, καθώς η μονάδα τείνει σε συρρίκνωση αντί για επέκταση… Μάλιστα η ΠΑ θεωρεί το σχολείο “ακριβό”…
Και εδώ ευλόγως αναδύονται τα αναπόφευκτο ερωτήματα: η ΠΑ ζει έναν αιώνα πίσω; Δεν βλέπει ότι όλες οι ΝΑΤΟικές αεροπορίες διαθέτουν τέτοιες ειδικές μονάδες σαν την 31 ΜΕΕΔ και μάλιστα τις επεκτείνουν και τις αναβαθμίζουν συνεχώς; Έχει η ηγεσία της ΠΑ αντιληφθεί το νέο πλαίσιο υβριδικού πολέμου εντός του οποίου θα διεξάγει Αεροπορικές Επιχειρήσεις; Έχει συναίσθηση ότι ο πόλεμος δεν διακρίνεται πλέον ξεχωριστά σε αεροπορικό, ναυτικό, χερσαίο, αλλά διεξάγεται σε ένα διακλαδικό μείγμα; Αντιλαμβάνεται ότι οι ειδικές αεροπορικές μονάδες αποτελούν έναν από τους κύριους “καταλύτες” των διακλαδικών επιχειρήσεων και τον απαραίτητο σύνδεσμο στον αεροδαφικό πόλεμο; Γιατί η ΠΑ πρέπει εξαρτάται για την κατάδειξη με λέιζερ δύσκολων επίγειων στόχων από τις Ειδικές Δυνάμεις του ΣΞ; Δεν χρειάζεται η ίδια μια οργανική ικανότητα όπως κάθε άλλη σύγχρονη αεροπορία; Για την διάσωση των πιλότων της σε εχθρικό έδαφος ή σε περιβάλλον υψηλής απειλής, γιατί η ΠΑ πρέπει να βασίζεται στις Ειδικές Δυνάμεις του ΣΞ και του ΠΝ, οι οποίες κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είναι διαθέσιμες λόγω μεγάλου φόρτου αποστολών;
Και, τέλος, η ΠΑ έχει σκοπό να ανταποκριθεί στην ΝΑΤΟική υποχρέωση για δημιουργία αεροπορικού σκέλους ειδικών επιχειρήσεων στην ευρύτερη Τμηματική Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων που πρέπει να αναπτύξει η Ελλάδα στα αμέσως επόμενα έτη;