Με μήνυμα Twitter οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις (TSK) ανακοίνωσαν την πρώτη πτήση Τούρκου χειριστή με F-35 στις ΗΠΑ στις 28 Αυγούστου 2018. Σύμφωνα με παλαιότερα τουρκικά δημοσιεύματα, δύο χειριστές της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας (ΤΗΚ) μετεκπαιδεύονται για το F-35A στην Αεροπορική Βάση Λιουκ της Αριζόνα. Το μήνυμα Twitter συνοδευόταν από δύο φωτογραφίες του πρώτου F-35A Lightning II της ΤΗΚ, σε πτήση και στην επίσημη παρουσίαση στις 21 Ιουνίου 2018 στις εγκαταστάσεις της Lockheed Martin Aeronautics στο Φορτ Ουόρθ του Τέξας.
Προηγουμένως, στις 13 Αυγούστου 2018 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε τη νομοθετική Πράξη Εξουσιοδότησης Εθνικής Άμυνας (NDAA) του Δημοσιονομικού Έτους 2010 (FY19) ύψους $716 δις, που περιλαμβάνει τροπολογία απαγόρευσης της παράδοσης F-35 στην Τουρκία μέχρι να καταθέσει το αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας σχετική έκθεση στο Κογκρέσο, εντός 90 ημερών.
Συγκεκριμένα το Τμήμα 1282 της NDAA (H.R. 5515, σελ. 439-440) προβλέπει πως εντός 90 ημερών από την ημερομηνία υπογραφής του Προέδρου των ΗΠΑ, ο Υπουργός Άμυνας σε διαβούλευση με τον Υπουργό Εξωτερικών θα καταθέσει στις κατάλληλες επιτροπές του Κογκρέσου μια έκθεση για την κατάσταση της σχέσης των ΗΠΑ με την Τουρκία. Η έκθεση θα περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
(A) Μια εκτίμηση της στρατιωτικής και διπλωματικής παρουσίας των ΗΠΑ στην Τουρκία, περιλαμβάνοντας όλες τις στρατιωτικές δραστηριότητες που διεξάγονται από την Αεροπορική Βάση Ιντσιρλίκ και αλλού.
(B) Μια εκτίμηση της δυνητικής προμήθειας από την κυβέρνηση της Τουρκίας, του συστήματος άμυνας αέρος και βλημάτων S-400 από τη Ρωσία και των δυνητικών συνεπειών μιας τέτοιας προμήθειας στη διμερή σχέση των ΗΠΑ με την Τουρκία, περιλαμβάνοντας μια εκτίμηση των συνεπειών σε λοιπά οπλικά συστήματα και μέσα (platforms) των ΗΠΑ που επιχειρούν από κοινού με την Τουρκία. Σε αυτά θα περιληφθούν:
(i) το F-35 Lightning II, περιλαμβάνοντας μια εκτίμηση των επιχειρησιακών και αντικατασκοπικών (counterintelligence) ρίσκων που θέτει η παράταξη του συστήματος S-400 στην Τουρκία, καθώς και των βημάτων που απαιτούνται για να αμβλυνθούν τα ρίσκα αυτά, εάν είναι δυνατό,
(ii) το σύστημα βλημάτων επιφανείας-αέρος Patriot,
(iii) το βαρύ ελικόπτερο μεταφορών CH-47 Chinook,
(iv) το επιθετικό ελικόπτερο AH-64,
(v) το ελικόπτερο γενικής χρήσης UH-60 Black Hawk και
(vi) το μαχητικό αεροσκάφος F-16 Fighting Falcon.
(C) Μια εκτίμηση της συμμετοχής της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35, περιλαμβάνοντας:
(i) μια περιγραφή της βιομηχανικής συμμετοχής της τουρκικής βιομηχανίας στην κατασκευή και συναρμολόγηση του προγράμματος F-35,
(ii) μια εκτίμηση των εργαλείων και λοιπών κατασκευαστικών υλικών που διατηρεί η τουρκική βιομηχανία και
(iii) μια εκτίμηση των συνεπειών μιας σημαντικής μεταβολής στη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35 και των βημάτων που απαιτούνται για να αμβλυνθούν οι αρνητικές συνέπειες μιας τέτοιας μεταβολής στις ΗΠΑ και λοιπούς διεθνείς εταίρους του προγράμματος.
(D) Μια ταυτοποίηση των δυνητικών εναλλακτικών συστημάτων άμυνας αέρος και βλημάτων που θα μπορούσαν να αποκτηθούν από την κυβέρνηση της Τουρκίας, περιλαμβανόμενων συστημάτων από τις ΗΠΑ ή λοιπά κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ.
Η έκθεση θα υποβληθεί σε αδιαβάθμητη μορφή, αλλά θα μπορεί να περιλαμβάνει ένα απόρρητο παράρτημα.
Το Υπουργείο Άμυνας δεν μπορεί να παραδώσει αεροσκάφη F-35 στην Τουρκία μέχρι να υποβληθεί η έκθεση.
Οι προαναφερόμενες «κατάλληλες επιτροπές» είναι οι επιτροπές άμυνας του Κογκρέσου, η Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας και η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Όπως είναι προφανές, οι άμεσες συνέπειες της διάταξης αυτής είναι περιορισμένες, καθώς δεν προβλέπονται παραδόσεις F-35 στην Τουρκία εντός των 90 ημερών. Αποτελεί όμως ένα πρώτο νομοθετικό βήμα που θα έχει συνέχεια, εάν η Τουρκία επιμείνει στην προμήθεια του S-400. Η συνέχεια μάλιστα είναι πιθανό να έχει συνέπειες πέραν της παράδοσης των F-35A, στην παράδοση και εφοδιαστική υποστήριξη λοιπών στρατιωτικών μέσων και συστημάτων. Πάντως τα επόμενα δύο F-35A θα παραδοθούν στην ΤΗΚ τον Μάρτιο του 2019 και θα σταλούν επίσης στην ΑΒ Λιούκ. Το πέμπτο και έκτο αεροσκάφος θα σταλούν απευθείας στην Τουρκία όταν παραδοθούν το Νοέμβριο του 2019. Επομένως εκείνη είναι η κρίσιμη ημερομηνία για τυχόν επιβολή σχετικών κυρώσεων στην Τουρκία.
Ευάγγελος Α. Παγώτσης