Παραδίδοντας το Υπουργείο Εξωτερικών στον Πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα στις 20 Οκτωβρίου 2018, ο αποχωρών υπουργός Νίκος Κοτζιάς ανέφερε:
«Είναι έτοιμα τα Προεδρικά Διατάγματα, κ. Πρόεδρε, και σύμφωνα με όσες οδηγίες είχα, η χώρα επεκτείνει, σ’ ένα πρώτο βήμα, από τους Οθωνούς, τα Διαπόντια νησιά μέχρι τα Αντικύθηρα, την αιγιαλίτιδά της ζώνη. […] Αυτό θα μας διευκολύνει και για την ΑΟΖ με την Ιταλία και την Αλβανία.»
Αντίθετα ο Ευάγγελος Βενιζέλος ανέφερε σε άρθρο του στην εφημερίδα «Τα Νέα», στις 22 Οκτωβρίου: «Η προαναγγελία […] της μερικής επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. εκτός του Αιγαίου και του κρίσιμου τμήματος της Ανατολικής Μεσογείου, δεν προσφέρει πρακτικά τίποτα […]».
Ποιο από τα δύο ισχύει;
Γράφει Ευάγγελος Α. Παγώτσης
Ο Ευ. Βενιζέλος αναφέρει πως το 2009 υπεγράφη μια «ισορροπημένη σύμβαση οριοθέτησης όλων των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ Ελλάδος και Αλβανίας. Η Αλβανία είχε και έχει αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ν.μ. και η Ελλάδα αιγιαλίτιδα ζώνη 6 ν.μ., αλλά αυτό δεν επηρέασε την ορθή οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών. Μετά την υπογραφή της συμφωνίας εμφανίστηκαν, λόγω της αλλαγής των εσωτερικών πολιτικών συσχετισμών, οι αλβανικές αντιρρήσεις με τη μορφή απόφασης του Συνταγματικού Δικαστηρίου και άσκησης ποινικής δίωξης (που τελικά αρχειοθετήθηκε) κατά των προσώπων που διαπραγματεύθηκαν και υπέγραψαν τη συμφωνία εκ μέρους της Αλβανίας λόγω, υποτίθεται, έλλειψης πληρεξουσιότητας.»
Η διμερής συμφωνία οριοθέτησης μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας ουδέποτε επικυρώθηκε από τα δύο κράτη, επομένως δεν κατατέθηκε στα Ηνωμένα Έθνη, δεν είναι διαθέσιμη δημόσια και φυσικά στερείται οποιασδήποτε ισχύος. Σύμφωνα όμως με όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες και ενδείξεις, η οριοθέτηση πολλαπλών χρήσεων –υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ όταν κηρυχθεί– στηριζόταν σε γραμμές ισαπόστασης, κατασκευασμένες με σημεία βάσης στις ακτές των Οθωνών και της Ερεικούσας, των βορειότερων από τα Διαπόντια Νησιά βορειοδυτικά της Κέρκυρας. Στην περίπτωση αυτή πράγματι «δεν προσφέρει πρακτικά τίποτα» η επέκταση της ελληνικής χωρικής θάλασσας στο Ιόνιο από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια.
Εάν όμως οι διαπραγματεύσεις οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας/ ΑΟΖ με την Αλβανία στηρίζονται όχι στις ελληνικές ψευδαισθήσεις περί μέσης γραμμής, αλλά στην απαίτηση «δίκαιης λύσης» (equitable solution) των Άρθρων 74 και 83 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) –την οποία έχουν επικυρώσει οι δύο χώρες– και σε όλες ανεξαιρέτως τις αποφάσεις διεθνών και διαιτητικών δικαστηρίων όπου εμπλέκονται μικρά νησιά μιας χώρας πλησίον ξένων εκτεταμένων ακτών, τότε η επέκταση της ελληνικής χωρικής θάλασσας στο Ιόνιο είναι τεράστιας σημασίας.
Οι αποφάσεις αυτές αναφέρονται στα νησιά Τζέρσι & Γκέρνσι (Ηνωμένο Βασίλειο – Γαλλία, 1977), στα νησιά Σεν Πιερ και Μικελόν (Γαλλία – Καναδάς, 1992), στο νησί των Φιδιών (Ουκρανία – Ρουμανία, 2009), στο νησί του Αγίου Μαρτίνου (Μπανγκλαντές – Μιανμάρ, 2012) και στα νησιά της Ανατολικής Καραϊβικής (Κολομβία – Νικαράγουα, 2012). Οι δύο παλαιότερες αποφάσεις παρουσιάσθηκαν συνοπτικά σε μονογραφία με τίτλο «ΑΟΖ & Υφαλοκρηπίδα – Μύθος & Πραγματικότητα» (Εκδόσεις «Δυρός», 2012) και οι υπόλοιπες αναλύθηκαν λεπτομερώς αντίστοιχα στα τεύχη Αυγούστου 2011, Ιουλίου 2012, καθώς και Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 2013 του περιοδικού «Ελληνική Άμυνα & Τεχνολογία».
Σύμφωνα με τις αποφάσεις αυτές, ακόμη και όταν χρησιμοποιείται ως πρώτο βήμα οριοθέτησης μια προσωρινή γραμμή ισαπόστασης ή μέση γραμμή, η κατασκευή της δεν λαμβάνει υπόψη σημεία βάσης στις ακτές τέτοιων νησιών. Με δεδομένη τη γεωγραφία των συναφών ακτών της Ελλάδας και της Αλβανίας, το βόρειο όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας/ ΑΟΖ αναπόφευκτα θα ταυτίζεται με το βόρειο όριο της ελληνικής χωρικής θάλασσας. Όπου οι χωρικές θάλασσες Ελλάδας και Αλβανίας επικαλύπτονται, προκύπτει θέμα οριοθέτησης μεταξύ τους, η οποία διενεργείται σύμφωνα με το Άρθρο 15 της UNCLOS με τίτλο «Οριοθέτηση της χωρικής θάλασσας μεταξύ Κρατών με έναντι κείμενες ή προσκείμενες ακτές»:
«Στην περίπτωση που οι ακτές δύο Κρατών κείνται έναντι αλλήλων ή συνορεύουν, κανένα από τα δύο Κράτη δεν δικαιούται, ελλείψει αντιθέτου συμφωνίας μεταξύ τους, να εκτείνει την χωρική του θάλασσα πέραν της μέσης γραμμής της οποίας όλα τα σημεία βρίσκονται σε ίση απόσταση από τα εγγύτερα σημεία των γραμμών βάσεως από τις οποίες μετράται το εύρος της χωρικής θάλασσας καθενός από τα δύο Κράτη. Η παραπάνω διάταξη δεν εφαρμόζεται όμως όπου λόγω ιστορικού τίτλου ή άλλων ειδικών περιστάσεων παρίσταται ανάγκη να οριοθετηθούν οι χωρικές θάλασσες των δύο κρατών κατά διαφορετικό τρόπο.»
Με χωρική θάλασσα 6 ναυτικών μιλίων, η Ελλάδα θα μειονεκτούσε σοβαρά τόσο στην οριοθέτηση αυτή έναντι των 12 μιλίων της Αλβανίας –για αποστάσεις μεταξύ 12 και 18 ναυτικών μιλίων– όσο και σε εκείνη της υφαλοκρηπίδας/ ΑΟΖ.
Η μόνη εναλλακτική δυνατότητα θα ήταν να συμφωνηθεί με την Αλβανία μια οριοθετική γραμμή υφαλοκρηπίδας/ ΑΟΖ, που θα ταυτίζεται με εκείνη μετά την επέκταση της ελληνικής χωρικής θάλασσας στα 12 ναυτικά μίλια, χωρίς όμως η επέκταση αυτή να πραγματοποιηθεί!